اهمیت مذاکرات ایران و آمریکا در عمان

اهمیت مذاکرات ایران و آمریکا در عمان

اهمیت مذاکرات هسته ای ایران و آمریکا از آن جهت قابل ارزیابی است که پس از انجام توافق ژنو، بسیاری از کارشناسان و رسانه های خارجی از سلطان قابوس بعنوان مرد پشت پرده توافق ژنو یاد کردند و اعلام کردند عمان زمینه گفت‌وگوهای امریکایی – ایرانی را فراهم کرد و میزبان هر دوی آنها برای مذاکره بود. اکنون بار دیگر این کشور میزبان وزرای خارجه ایران و آمریکا در آستانه رسیدن به توافق نهایی است.
در زمان انجام توافق ژنو، رسانه های خارجی به نشانه ها و تحولاتی اشاره کردند که نشان می دهد سلطان قابوس نقش مهمی در مذاکرات هسته ای ایران و آمریکا و انجام توافق ژنو ایفا کرده است.

سلطان قابوس پادشاه عمان در نخستین روزهای آغاز به کار دولت حسن روحانی، در سفری غیرمعمول به تهران آمد. او در این سفر سه روز در تهران ماند اما در این مدت تنها با رهبری و رئیس جمهور ایران دیدار کرد. به فاصله چند روز پس از سفر سلطان قابوس، وزیر دفاع عمان هم راهی تهران شد.

در همان مقطع گمانه زنی مبنی بر گام بزرگ سلطان قابوس برای میانجیگری میان ایران و آمریکا بر سر پرونده هسته ای تهران مطرح شد اما هیچ گاه هیچ منبع رسمی علنی چنین چیزی را تایید کرد.
خبرگزاری رویترز در این خصوص گزارش داد براساس خبرهای غیررسمی، مذاکرات میان مقامات ایرانی و آمریکایی در عمان برگزار می شد.
برپایه گزارش های رویترز، مقامات آمریکایی در سفر به عمان برای مذاکرات محرمانه با ایران، از هواپیماهای نظامی و ورودی های غیرمعمول و آسانسورهای غیرعمومی استفاده می کردند تا از فاش شدن این مذاکرات خودداری کنند.
از میان مقامات آمریکایی حاضر در این مذاکرات می توان به ویلیام برنز معاون وزیر خارجه آمریکا و جک سولیوان مشاور امنیت ملی معاون رئیس جمهور آمریکا اشاره کرد.
این دو مقام آمریکایی در برخی دیدارها با طرف ایرانی، بعضی از مقامات مانند بونیت تالوار عضو شورای امنیت ملی در کاخ سفید را در کنار خود داشتند.
دو کشور در سال 2013 حداقل 5 مرتبه دیدارهای محرمانه ای را برگزار کردند.
برنز، سولیوان و کارشناسان فنی از آمریکا در یکی از این دیدارها در مارس گذشته، با استفاده از یک فروند هواپیمای نظامی وارد عمان شدند. آنها برای خودداری از فاش شدن مذاکرات با ایران، از هواپیمای نظامی استفاده می کردند.
این دیدار قبل از انتخاب حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری بهار گذشته انجام شد.
ایران در میان 6 کشور عربی جنوب خلیج فارس، بهترین و نزدیک ترین روابط را با عمان دارد. سابقه روابط دو کشور هم به دخالت نظامی ارتش ایران در عمان در سال 1352 برای سرکوب مخالفان مسلح سلطان قابوس باز می گردد.
عمان همزمان با ایران، روابط بسیار نزدیکی با غرب به ویژه آمریکا و انگلیس دارد.
عمان در زمینه میانجیگری میان ایران و دیگر طرف های خارجی از جمله آمریکا و اروپا سابقه درخشانی دارد که از جمله می توان به جلسات مقامات وقت ایران و عراق در مسقط یک سال قبل از آتش بس میان جنگ 8 ساله میان دو کشور در سال 1367 و آزادی شماری از شهروندان ایرانی زندانی در آمریکا و انگلیس و در مقابل آزادی شماری از شهروندان آمریکایی در ایران در 8 سال گذشته اشاره کرد.


در این باره، میانجیگری سلطان قابوس در ماجرای سه شهروند آمریکای بازداشتی در ایران (سارا شورد، شین بائر و جاشوا فتال) بود قابل یادآوری است که هر سه بعد از پرداخت وثیقه 1.5 میلیارد تومانی آنها توسط پادشاه عمان، از زندان آزاد و در دو مرحله با استفاده از هواپیمای اختصاصی پادشاهی عمان به مسقط منتقل و تحویل خانواده هایشان شدند.


همچنین آزادی مجتبی عطاردی (استاد دانشگاه شریف که در آمریکا بازداشت بود)، شهرزادمیرقلی خان (زندانی در آمریکا) و نصرالله تاجیک (سفیر اسبق ایران در اردن که در لندن بازداشت بود) با میانجیگری های سلطان قابوس محقق شد.

جزئیات مذاکرات محرمانه ایران و آمریکا
المانیتور هم در گزارشی به جزئیات این مذاکرات محرمانه پرداخت و نوشت: مقامات آمریکایی مطلع از این نشست های محرمانه می گویند در تمامی این مذاکرات پنهانی، مقامات تیم آمریکایی در ویلای لوکس سلطان قابوس اقامات داشتند و این مذاکرات نیز در همین ویلا انجام می شد که تحت کنترل دولت قرار داشت تا هیچ خبری به رسانه ها درز پیدا نکند. با این وجود مشخص بود که تا زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ایران پیشرفت زیادی در این مذاکرات انجام نمی شود، هر چند که امکان این پیشرفت وجود داشت. به گفته منابع آگاه پس از ملاقات ماه مارس، نشستی هم برای ماه می برنامه ریزی شده بود که ایران با آن موافقت نکرد.این مقامات مطلع می گویند این مذاکرات باوجود پیشرفت اندک، مفید بودند و زمینه هایی برای درک مشترک فراهم کردند.
عمانی ها پیش از روی کار آمدن دولت باراک اوباما، آمریکایی ها را تشویق می کردند با ایران وارد گفت و گوی مستقیم شوند و به طور متداول به مقامات آمریکایی در مورد موضع تهران در این زمینه گزارش می دادند. وزیر خارجه عمان- یوسف بن علوی- کشورش را به عنوان یک سامان دهنده و مسیر برای هرگونه مذاکرات ایران و آمریکا – البته به طور محرمانه- پیشنهاد داد. اسناد ویکلیلیکس حاکی از آن است که ریچارد اشمیرر، سفیر آمریکا در عمان در 7 دسامبر 2009 در نامه ای برای واشینگتن به این موضوع اشاره کرده بود. از سوی دیگر گری گرپو، سفیر قبلی آمریکا در عمان نیز در آوریل 2009 به واشینگتن اطلاع داد که وزیر فرهنگ عمان که مدت ها نماینده ویژه قابوس در مورد ایران بود، می گوید ایران آماده مذاکره محرمانه با آمریکا البته در سطح پایین است. وزیر فرهنگ عمان به نماینده آمریکا گفت ایرانیان آماده اند و می خواهند مذاکرات را آغاز کنند و آمریکا نباید وقت را تلف کند. او به نماینده آمریکا توصیه کرد واشینگتن از ابزارهای تعاملی خود در قبال تهران استفاده کند، چرا که ابزارهای تعاملی آمریکا در مقابل ایران بیش از ابزارهای تهران در مقابل واشینگتن است.
عمانی ها همچنان برای برقرار کردن دیالوگ بین ایران و آمریکا اصرار کردند و سرانجام این صبر آنها به نتیجه رسید. در سال 2011 و 2012، تالوار و سالیوان دست کم در دو مذاکره محرمانه مقدماتی با ایرانیان شرکت کردند که عمانی ها تدارک آن را دیده بودند. آنها می خواستند ببینند آیا راهی برای برقراری کانال دوجانبه با ایران وجود دارد یا خیر. این نشست های مقدماتی شامل یک مذاکره در 7 جولای 2012 در عمان بود که به گزارش آسوشیتدپرس، برنز در آن شرکت نداشت. تالوار، ماه گذشته به کمیته روابط خارجی آمریکا گفت: من یکی از اعضای تیمی بودم که با ایران مذاکراتی مقدماتی در مورد پیشرفت گفت و گو های هسته ای انجام دادیم. ما تابستان گذشته با ایرانیان در عمان ملاقات کردیم و دیدار دیگری نیز در مارس سال جاری داشیتم.وی افزود:من درآن زمان دریافتم که ایرانیان نمی توانند در مورد مذاکرات هسته ای پیش بروند. اشاره او به نشست مارس 2013 در عمان بود که در آن برنز و خاجی شرکت کردند. اما روابط محرمانه ایران و آمریکا پس از انتخاب حسن روحانی به عنوان رئیس جمهور متحول شد و پس از تبادل نامه ها بین روحانی و اوباما در ماه آگوست، روند رو به رشد سریعی به خود گرفت. به گفته تالوار، ایرانیان و روحانی درآن زمان حرکت رو به جلو با آمریکا را پذیرفتند. به این ترتیب روند مذاکرات دوجانبه با ایرانیان شتاب گرفت و زمینه برای توافق هسته ای ژنو هموار شد.
از زمان آغاز به کار دولت روحانی دست کم 5 مذاکره محرمانه دو جانبه بین ایران و آمریکا انجام شده است. محل این مذاکرات عمان، نیویورک و ژنو بوده است. اما در حالی که برنز همچنان ریاست هیات آمریکایی را بر عهده داشته است، خاجی جای خود را به مجید تخت روانچی، معاون جدید اروپا آمریکای وزارت خارجه داده است. گاهی نیز در این مذاکرات عباس عراقچی معاون امور حقوقی وزارت خارجه ایران و عضو تیم مذاکره کننده هسته ای حضور داشته است.
برنز، روانچی و تیم های شان برای نخستین بار در ماه آگوست در عمان ملاقات کردند. سپس دست کم دو بار در ماه سپتامبر در نیویورک دیدار کردند که به مکالمه تلفنی اوباما و روحانی و دیدار دوجانبه جان کری و محمد جواد ظریف، وزرای خارجه آمریکا و ایران منجر شد. آنها سپس یکدیگر را در عمان ملاقات کردند و دو مذاکره دوجانبه دیگر نیز در آستانه و حین توافق هسته ای ژنو، برگزار شد.

اکنون مذاکرات هسته ای ایران و گروه 1+5 که در مرحله حساس رسیدن به توافق نهایی قرار گرفته است، به ایستگاه مسقط رسیده است تا شاید با میانجیگری سلطان قابوس اختلافات باقی مانده میان ایران و آمریکا حل و توافق جامع هسته ای امضاء گردد.